تروریسم به مثابه یک پدیده مجرمانه است که با وجود همکاری‌های بین‌المللی نه تنها مهار نشده بلکه با رشد قابل توجهی در دهه‌های اخیر نیز همراه بوده است، همچنان قربانی می‌دهد و دولت‌های مختلف را گرد یک میز برای مقابله با این پدیده مجرمانه جمع کرده است.
«ترور» در معنای لغوی خود یعنی ترساندن و در معنای اصطلاحی خود یعنی هرگونه اقدام خصمانه یا مخفیانه توسط گروهی که از راه ایجاد ترس و وحشت و زور می‌خواهند به اهداف سیاسی خود دست یابند. تروریسم از لحاظ سنخ‌شناسی دسته‌بندی‌های مختلفی دارد، اما مهم‌ترین آن با توجه به وسیله مورد استفاده قابل تقسیم است بر: «تروریسم سایبری»، «تروریسم هسته‌ای»، «نارکوتروریسم» و «بیوتروریسم».
تروریست زیستی (بیوتروریسم) به عنوان سلاح کشتار جمعی، خطرناک‌ترین نوع تروریسم است. هرچند این نوع از تروریسم سابقه‌ای طولانی دارد لکن می‌توان از آن به عنوان نسل جدید اقدامات تروریستی یا تروریست مدرن یاد کرد. در بیوتروریسم از عوامل زیستی و محیطی زنده به عنوان سلاح و سمی کشنده استفاده می‌شود؛ مثل قارچ، ویروس، باکتری یا سایر عوامل بیماری‌زا و سمی که موجب کشته شدن یا بیماری انسان‌ها، حیوان‌ها و نابودی گیاهان می‌گردد. این عوامل ممکن است از طریق انتشار در هوا، آب، مواد غذایی، کنسروها، حشرات ناقل، خون و... شیوع یابند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی ۱۷ کشور به چنین سلاحی دسترسی دارند که خود می‌تواند خطر بالقوه‌ای برای جامعه بین‌المللی باشد از این رو لازم است که بیوتروریسم دانسته شود تا بتوان با کسب آگاهی آمادگی لازم را قبل از وقوع هر خطری داشت.
در این راستا، «کنوانسیون خلع سلاح‌های بیولوژیک» معاهده‌ای که تولید و توسعه اینگونه سلاح را ممنوع اعلام کرده و به عنوان سند بین‌المللی میان جوامع نگاشته شده است و کشور ایران عضو ۵۰ ساله این کنوانسیون است، اما نکته نگران‌کننده، این است که کنوانسیون مذکور در متن خود «استفاده» را ممنوع اعلام نکرده است و همین باعث می‌شود که هرازگاهی بیوتروریسم سر از لانه خود بیرون آورد و ابزار کشنده‌ای در دست دشمنان باشد. آخرین عمل بیوتروریستی در هزاره اخیر در سال ۲۰۰۱ درباره عامل «مولد سیاه‌زخم» از طریق نامه پستی در امریکا بود!
بیوتروریسم گرچه با توپ و تفنگ و آتش و باروت نیست، اما همین بی‌سر و صدایی ناشی از آن است که آن را به تهدید جدی تبدیل می‌کند؛ تهدیدی که آثارش دیر ظاهر می‌شود، اغلب قابل سرایت بوده و به علت خاصیت دیرتشخیصی آن مهارش مشکل است، همچون «بیوتروریسم آرایشی و مکمل‌های بدنسازی» که به‌راحتی می‌تواند در جامعه ما دختر و پسر جوان را نشانه رفته و با عوارضی، چون نازایی و عقیمی نسل جدیدی از تروریست خاموش را موذیانه رواج دهد. این پدیده مجرمانه از آنجا که امنیت سلامت و بهداشت عمومی را به خطر می‌اندازد، نقض آشکار حقوق بشر و حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود. چنانچه گاهی بیوتروریسم در جلوه «اگرو تروریسم» به صورت تهدید علیه امنیت غذایی ظاهر می‌شود. یعنی دشمن با استفاده از همان ابزار‌های زنده مولد بیماری، محصولات کشاورزی را آلوده کرده تا به هدف خود که همان آشوب اقتصادی، اجتماعی به منظور دستیابی به اهداف سیاسی است، برسد. گرچه اینک در دوران جنگ سرد هستیم و بیوتروریسم در حال حاضر مفهومی خاموش به نظر می‌رسد، اما با توجه به اینکه اینگونه فعالیت‌ها به صورت مخفیانه صورت می‌پذیرد باید همواره هوشیار بود و آمادگی همیشگی و دائمی برای مقابله با حملات بیوتروریستی را داشت. از این رو لازم است که به این پدیده مجرمانه بین‌المللی در عرصه آکادمیک، اجرایی و قانونی به طور گسترده پرداخته شود تا واژه‌ای ناآشنا باقی نماند بلکه با طرح‌هایی نو، شیوه‌های جدید مقابله‌ای را ارائه و به اجرا گذاشت.
*کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی
